Kanserde Kimden Psikolojik Destek Alınır
Kelime anlamı olarak kanser, bir organ veya dokudaki hücrelerin düzensiz olarak bölünüp çoğalmasıyla beliren malign (kötü huylu) tümörlere denir. Genel anlamda ise kanser vücudumuzun çeşitli bölgelerindeki hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile oluşan 100'den fazla hastalık grubudur. Kanser hücreleri birikerek tümörleri (kitleleri) oluştururlar, tümörler normal dokuları sıkıştırabilirler, içine sızabilirler yada tahrip edebilirler.Eğer kanser hücreleri oluştukları tümörden ayrılırsa, kan yada lenf dolaşımı aracılığı ile vücudun diğer bölgelerine gidebilirler. Gittikleri yerlerde tümör kolonileri oluşturur ve büyümeye devam ederler. Kanserin bu şekilde vücudun diğer bölgelerine yayılması olayına metastaz adı verilir.
Çok çeşitli kanser tipleri olmasına rağmen, hepsi anormal hücrelerin kontrol dışı çoğalması ile başlar. Tedavi edilmez ise, çoğunlukla ölüme neden olur.
Kişiye ya da birinci dereceden yakınına kanser tanısı konulması sonrası kendini alt üst olmus hissetmesi gayetle normal bir tepkidir. Ancak olumsuz duygular ve düşünceler hastaların kendileri için yararlı olan seyleri yapmayı bırakmalarına sorun yaratan ve tedavi sürecini aksatan bazı davranışlarda bulunmalarına sebep olabilir. Örneğin hastalar daha az yemeye baslayabilirler, spor gibi gündelik sağlıklı aktivitelerinden vazgeçebilirler, uyku sorunları ve stres yaşayabilirler, içe kapanabilirler tedavilerini oluşturan ya da yardımcı olan bazı ilaçları almayabilirler. Rahatlamak için alkol, sigara vb. maddeleri kullanmaya başlayabilirler.
Bunların dışında kanser tanısı almak başka ciddi sorunlara yol açabilir. Kanser hastalarının büyük çoğunluğu gerekli psikolojik desteği almadıklarında Depresyon, Anksiyete ve benzeri ruhsal sorunlara yakalanabilirler. Bu sorunlar hastaların tedaviye uyumlarını ve dolayısı ile tedavilerini güçleştirebilir ve hatta bazen tedaviyi reddetmelerine sebep olabilir. Özellikle çocuk ve ergen kanser hastaları tedavi sonrasında da gündelik hayata ve okul hayatlarına uyum konusunda ciddi zorluklar yaşarlar.
Kanserde psikologların yardımcı olabileceği alanlar şunlardır:
Tıbbi müdahaleler konusunda hastalara genel danışmanlık yapma,
Hastalığı hakkında hastalara genel danışmanlık yapma uzman ekiple bu konuda iletişim köprüsü oluşturma
Hastaya hastalığın ruhsal kısmı hakkında yardım edecek bir destek grupları düzenleme
Hasta ve ailesinin de ruhsal gereksinimleri ile ilgilenme,
Hastalığın ve tedavi sürecinin yarattığı stresle başa çıkmayı öğretme
Hastalığın ve tedavi sürecinin yarattığı kaygıyla başa çıkmayı öğretme
Tıbbi tedavilere özellikle kemoterapi ve radyoterapi sürecine uyumlarında yardımcı olma
Hastanın tedavi sonrası döneminde psikolojik destek için profesyonel anlamda yanında olma
Kanser hastalığına psikolojik destek vermek için tek başına psikolog ünvanına sahip olmak çoğunlukla yeterli değildir. Ülkemizde onkoloji alanında hiç çalışmamış kanser tür ve tipleri konusunda literatür ve klinik bilgisi olmayan tedavi sürecini izlememiş kişilerin kanserli hastalara psikolojik destek konusunda iddialı oldukları görülmektedir. Ancak psiko-onkoloji klinik psikoloji eğitiminin de üstünde bir üst alandır. Bu anlamda kanser hastalığı nedeniyle kendileri ve yakınları için destek arayışında olan kişiler bazı önemli hususlara dikkat etmelidirler.
Kanser konusunda psikolojik destek alınırken ve uzman seçilirken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ise şunlardır;
Psikolojik destek verecek kişinin mesleki ünvanı psikolog eğer mümkünse klinik anlamda üst eğitim almış Klinik Psikolog olmalıdır.
Klinik psikoloji eğitimi haricinde onkoloji kliniklerinde çalışmış hastalığı ve doğasını tanıyan tedavi sürecinde yaşanılanları hastalarıyla deneyimlemiş bir uzman olmalıdır.
Onkoloji literatürüne hakim, kemoterapi ve radyoterapi gibi kavramların ismi haricinde içeriğini de ayrıntılı bilen, kanser ve tedavisi onkoloji alanına giren diğer hastalıklar hakkında geniş bilgiye sahip bir uzman olmalıdır. Örneğin onkoloji konusunda uzman psikoloğun temel olarak bir ALL hastası ile bir ewing sarkom hastasının temel tedavi süreci ve hastalığın olası prognozu (gidişatı) hakkında bilgi sahibi olması hastasını bekleyen sürecin ne olacağını önceden kestirmesine buna dair önlemler almasına yardımcı olacaktır.
Bu nedenle benzer kriterleri karşılamayan uzmanların kanserli hastalara doğru tutum ve yaklaşımı sergilemesi, hastasıyla gerçek anlamda bir terapötik ilişki kurması gibi önemli başlıklar gölgede kalmaktadır.
Saygılarımla...
Dr. Psikolog Murat SARISOY